Đa số doanh nghiệp Việt chưa biết quy định về thẩm định chuỗi cung ứng của EU

Tại hội thảo “Xuất khẩu Việt Nam trước yêu cầu về thẩm định chuỗi cung ứng của thị trường châu Âu: Những điều doanh nghiệp cần biết”, ngày 21/10, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho rằng trong bối cảnh toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng, chuỗi cung ứng toàn cầu đang trở thành xương sống của thương mại quốc tế.

LO LẮNG QUÁ MỨC, TÂM THẾ CHƯA SẴN SÀNG

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển này là những thách thức mới về trách nhiệm xã hội, môi trường và quản trị minh bạch. Các nền kinh tế lớn, trong đó có Liên minh châu Âu (EU), đang từng bước chuyển đổi cách tiếp cận trong quản lý chuỗi cung ứng – không chỉ vì hiệu quả kinh tế mà còn vì các giá trị phát triển bền vững.

Đặc biệt trong vài năm trở lại đây, EU và một số quốc gia thành viên như Đức, Pháp, Hà Lan đã ban hành và chuẩn bị thực thi hàng loạt quy định pháp lý mới về việc giám sát, đánh giá và phòng ngừa các rủi ro liên quan đến quyền con người và môi trường trong chuỗi cung ứng – thường được gọi là “thẩm định chuỗi cung ứng”.

Trong đó, hai văn bản pháp lý tiêu biểu là Luật Nghĩa vụ Thẩm định Chuỗi Cung ứng của Doanh nghiệp (SCDDA) của Cộng hòa Liên bang Đức và Chỉ thị về Thẩm định Tính Bền vững của Doanh nghiệp (CSDDD) của EU.

“Đây là những quy định mang tính toàn diện và chặt chẽ nhất về thẩm định chuỗi cung ứng từng được ban hành trên thế giới tính đến nay. Mặc dù các luật này chủ yếu áp dụng cho các tập đoàn và doanh nghiệp lớn có trụ sở tại châu Âu, nhưng điều quan trọng là toàn bộ chuỗi cung ứng – bao gồm cả các nhà cung ứng tại nước ngoài như Việt Nam đều nằm trong phạm vi ảnh hưởng của quy định”, ông Tuấn nhấn mạnh.

Hơn nữa, Việt Nam hiện là một mắt xích quan trọng trong nhiều chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong các ngành dệt may, da giày, điện tử, nông sản, thủy sản... EU luôn là một trong những thị trường xuất khẩu lớn và ổn định nhất của Việt Nam.

Trong bối cảnh các thị trường truyền thống như Hoa Kỳ có nhiều biến động về chính sách thương mại, thì EU càng trở nên quan trọng trong chiến lược đa dạng hóa thị trường xuất khẩu của doanh nghiệp Việt.

Song các quy định mới của EU về thẩm định chuỗi cung ứng chắc chắn sẽ tạo ra những thách thức không nhỏ cho doanh nghiệp Việt Nam. Dù chúng ta không phải là đối tượng trực tiếp của luật, nhưng với vai trò là nhà cung ứng nguyên liệu, nhà sản xuất, doanh nghiệp logistics hay đơn vị vận chuyển... chúng ta buộc phải tuân thủ các yêu cầu về minh bạch, trách nhiệm môi trường và quyền con người nếu muốn duy trì mối quan hệ hợp tác với các đối tác lớn tại châu Âu.

Việc từ chối cung cấp thông tin, không đáp ứng được các tiêu chuẩn, hoặc vi phạm các quy tắc trong quá trình hợp tác có thể dẫn tới những hậu quả nghiêm trọng: bị từ chối đơn hàng, bị loại khỏi chuỗi cung ứng hoặc mất cơ hội mở rộng thị phần.

Trong khi đó, theo khảo sát nhanh do VCCI thực hiện trong tháng 7-8/2025, có tới 59,3% các doanh nghiệp và tổ chức liên quan đến hoạt động xuất khẩu sang EU chưa từng nghe nói đến các quy định này, và thêm 36,6% chỉ mới nghe nói nhưng chưa hiểu cụ thể.

Như với Chỉ thị CSDDD của EU, văn bản có mức độ nhận biết cao nhất, thì cũng có tới 48% phản hồi chưa từng biết tới, 46,7% đã nghe nói nhưng chưa tìm hiểu sâu. Và dù phần lớn dự đoán đúng về các khía cạnh thẩm định (quyền con người, môi trường), do không biết chính xác về tính chất và các yêu cầu của Chỉ thị CSDDD và Luật SCDDA đối với các nhà cung cấp, đa số các ý kiến phản hồi tỏ ra lo lắng quá mức về ảnh hưởng của các quy định này tới xuất khẩu của Việt Nam sang EU trong hiện tại và tương lai.

"Điều đó cho thấy khoảng cách rất lớn giữa những thay đổi chính sách đang diễn ra ở châu Âu và mức độ sẵn sàng của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam", ông Tuấn nêu rõ.

HIỂU RÕ VỀ NHỮNG THAY ĐỔI VÀ CHUẨN BỊ SỚM CHO CÁC QUY TẮC MỚI

Để nắm vững các yêu cầu về thẩm định chuỗi cung ứng của thị trường EU, TS Nguyễn Thị Thu Trang, Trưởng nhóm nghiên cứu VCCI cho rằng một mặt, cần tăng cường thông tin về quy định thẩm định chuỗi cung ứng ở thị trường EU cho các chủ thể liên quan ở Việt Nam (bao gồm cả các doanh nghiệp, các hiệp hội, các cơ quan quản lý Nhà nước, các tổ chức tư vấn, các cơ sở đào tạo...).

Mặt khác các chủ thể này cũng cần chủ động tìm hiểu, nâng cao nhận thức, từ đó có sự chuẩn bị phù hợp để thích ứng và tuân thủ, không chủ quan xem nhẹ, nhưng cũng không lo lắng quá mức về vấn đề thẩm định chuỗi cung ứng.

Doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào các chuỗi cung ứng phục vụ xuất khẩu, đặc biệt là các chuỗi liên quan tới đối tác EU/Đức lớn thuộc diện điều chỉnh của các quy định về thẩm định chuỗi cung ứng, cần có hành động thích hợp để bảo vệ lợi ích xuất khẩu lâu dài.

Đầu tiên và quan trọng nhất là cần bảo đảm luôn tuân thủ nghiêm túc các quy định pháp luật Việt Nam về lao động và môi trường; rà soát và ngăn chặn kịp thời mọi rủi ro, nguy cơ vi phạm; và lưu trữ đầy đủ các giấy tờ, bằng chứng về các công việc này.

Tiếp theo, cần chủ động tìm hiểu, chuẩn bị về nhận thức và nguồn lực cho việc phối hợp trong quy trình triển khai các biện pháp thẩm định của Đối tác khi cần thiết.

Cuối cùng, cần trao đổi tích cực và phối hợp hợp lý với các đối tác trong thực hiện các biện pháp thẩm định khi được đối tác yêu cầu.

Từ góc độ các hiệp hội, các tổ chức liên quan, theo bà Trang cần tăng cường hỗ trợ về thông tin và đào tạo năng lực cho doanh nghiệp hội viên về vấn đề này thông qua các kênh tuyên truyền rộng rãi (đặc biệt là các website chính thức của tổ chức), đồng thời thiết kế nội dung tuyên truyền, đào tạo trực tiếp, cụ thể và chuẩn xác cho từng nhóm đối tượng doanh nghiệp.

Các cơ quan quản lý Nhà nước cần nhận diện và cảnh báo doanh nghiệp về các rủi ro vi phạm quyền lao động, môi trường trong hoạt động của doanh nghiệp ngay khi phát hiện (ví dụ trong quá trình thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp...).

Cùng với đó, các cơ quan này cần phối hợp, hỗ trợ doanh nghiệp trong các hoạt động cần thiết (ví dụ xác minh, chứng thực sự tuân thủ của doanh nghiệp) khi được yêu cầu, qua đó đồng hành cùng doanh nghiệp trong duy trì và phát triển một cách bền vững thị trường xuất khẩu quan trọng này.

Đồng tình, bà Vanessa Steinmetz, Giám đốc Viện FNF Việt Nam nhấn mạnh: "Thị trường châu Âu vẫn là một trong những điểm đến xuất khẩu quan trọng nhất của Việt Nam. Tuy nhiên, khuôn khổ tiếp cận thị trường này đang thay đổi".

“Ở khu vực châu Âu, các quy định mới đang được đưa ra để làm cho chuỗi cung ứng trở nên minh bạch và bền vững hơn. Đối với nhiều doanh nghiệp thì điều này nghe có vẻ rất là phức tạp, thậm chí rất đáng lo ngại. Nhưng cốt lõi của quy định là xây dựng niềm tin giữa nhà sản xuất, nhà cung cấp và người tiêu dùng”, bà Vanessa Steinmetz nhận định.

Dù khó khăn nhưng đối với Việt Nam, Giám đốc Viện FNF Việt Nam cho rằng điều này cũng mở ra cơ hội mới. Những doanh nghiệp thể hiện sự minh bạch, trách nhiệm và quản trị tốt sẽ trở thành đối tác mạnh mẽ và cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế.

Vì vậy, các công ty Việt Nam cần hiểu rõ hơn về những thay đổi trong chuỗi cung ứng toàn cầu, và chuẩn bị sớm cho các quy tắc mới sẽ định hình hoạt động xuất khẩu sang châu Âu trong những năm tới.

VCCI-Song Hà

]]>