Điều trị bệnh tiêu hóa, thuốc chỉ đóng vai trò 30%

Hệ tiêu hóa còn được coi là cơ quan miễn dịch thứ hai của cơ thể do có rất nhiều hệ thần kinh ở ruột. Vì thế cho nên cơ thể cảm thấy đau, khó chịu hay rối loạn tiêu hóa... đều liên quan đến hệ thần kinh ruột.

Tại Hội nghị khoa học quốc tế “Cập nhật các tiến bộ mới trong lĩnh vực nhu động thần kinh ruột khu vực Châu Á - Thái Bình Dương” mới đây, PGS.TS. Đào Việt Hằng, Giám đốc Trung tâm Nội soi, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, cho biết: “Các bệnh lý tiêu hóa như viêm dạ dày, trào ngược dạ dày - thực quản, hội chứng ruột kích thích ngày càng trẻ hóa, là hậu quả từ lối sống nhanh, ăn uống thất thường và căng thẳng kéo dài".

Một số nghiên cứu gần đây ghi nhận tỷ lệ mắc viêm loét dạ dày trong cộng đồng đã tăng lên 11 - 15%, so với mức 5 - 7% của những năm 2000. Sự gia tăng này không chỉ xảy ra ở nhóm trên 60 tuổi mà còn phổ biến ở người trẻ, đặc biệt là độ tuổi 18 - 24. Thậm chí, tỷ lệ mắc bệnh ở trẻ em 3 - 15 tuổi cũng lên đến gần 4%.

PGS. Hằng cho hay bà gặp rất nhiều bệnh nhân ở độ tuổi 20 đến khám vì các triệu chứng kéo dài như đau bụng, đầy hơi, ợ chua, rối loạn tiêu hóa và viêm loét dạ dày. Nhóm này thường có điểm chung là ăn uống không điều độ, hay dồn bữa, ăn khuya, kết hợp với môi trường làm việc căng thẳng, ít vận động và thức khuya. Việc lạm dụng cà phê, nước tăng lực để duy trì tỉnh táo cũng góp phần làm tăng tiết axit, kích ứng niêm mạc dạ dày.

Nhiều người còn có thói quen vừa xem phim, chơi game, vừa ăn các món chiên rán như mì tôm, gà rán hay khoai tây chiên. Những thực phẩm này chứa nhiều dầu mỡ, muối và dễ sinh hơi, gây chậm tiêu, chướng bụng và rối loạn nhu động ruột. Nếu tình trạng này kéo dài, dạ dày sẽ luôn trong trạng thái viêm, khiến lớp niêm mạc dần bị bào mòn.

"Khi việc ăn uống không lành mạnh kết hợp với căng thẳng kéo dài, nhu động ruột sẽ bị rối loạn, dẫn đến các triệu chứng như đầy hơi, chướng bụng, tiêu chảy hoặc táo bón xen kẽ. Những biểu hiện này ban đầu có thể chỉ thoáng qua nhưng lâu dần sẽ tiến triển thành hội chứng ruột kích thích hoặc viêm dạ dày mạn tính", PGS Hằng phân tích.

Người trẻ bị viêm loét dạ dày thường có các triệu chứng như đau vùng trên rốn (thượng vị), đặc biệt khi đói hoặc sau khi ăn, kèm theo ợ chua, nóng rát hoặc cảm giác đầy bụng. Một số khác bị buồn nôn, nôn hoặc chán ăn. Tuy nhiên, không ít trường hợp không có dấu hiệu rõ ràng cho đến khi bệnh trở nặng.

Dù vậy, đa số họ lại chủ quan, tự mua thuốc giảm đau hoặc thuốc dạ dày không kê đơn. Từ đó, thuốc chỉ tạm thời che lấp triệu chứng, trong khi tổn thương bên trong vẫn âm ỉ tiến triển. Việc lạm dụng một số thuốc kháng viêm, giảm đau không có chỉ định có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như xuất huyết tiêu hóa, thủng dạ dày.

PGS. Hằng nhấn mạnh trong điều trị bệnh tiêu hóa, thuốc chỉ đóng vai trò 30%, còn lại 70% phụ thuộc vào chế độ ăn uống và sinh hoạt. Nếu bệnh nhân vẫn giữ thói quen ăn khuya, ăn xong nằm ngay, hay uống cà phê khi bụng đói, dạ dày sẽ không thể phục hồi hoàn toàn dù dùng thuốc tốt đến đâu. Để chữa khỏi bệnh, người bệnh bắt buộc phải thay đổi lối sống, sinh hoạt và tập thể dục đều đặn.

"Mọi người cần ăn đúng giờ, không dồn bữa và đặc biệt không bỏ bữa sáng, vì đây là thời điểm quan trọng giúp khởi động hệ tiêu hóa cho cả ngày. Hãy đi khám sớm khi có các triệu chứng như đau thượng vị, đầy bụng, ợ chua, buồn nôn kéo dài thay vì tự ý dùng thuốc", bà Hằng khuyến cáo.

Tương tự, một nghiên cứu do Bệnh viện Ung bướu TP.HCM công bố trên Science cho thấy trong giai đoạn 1996 - 2015, tỷ lệ mắc ung thư đại trực tràng tại TP.HCM tăng từ 10,5 lên 17,9 ca trên 100.000 dân, tức gần 1,7 lần chỉ sau 20 năm.

Đáng chú ý, tốc độ gia tăng ở nam giới cao hơn so với nữ, với nhóm tuổi chịu ảnh hưởng nhiều nhất là 50 - 64 tuổi. Dù vậy, số ca ở nhóm dưới 50 cũng ngày càng được ghi nhận, phản ánh xu hướng trẻ hóa rõ rệt của căn bệnh này.

TS.BS Hoàng Thành Trung, Trưởng khoa Điều trị tổng hợp, Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, cho biết ở nhóm sinh sau năm 1975, tỷ lệ mắc ung thư đại trực tràng tăng rõ ở cả nam lẫn nữ, hệ quả của lối sống phát triển: tiêu thụ nhiều thịt đỏ, rượu bia, ít ăn rau xanh, ít vận động, trong khi béo phì và đái tháo đường ngày càng phổ biến.

“Thỉnh thoảng, chúng tôi vẫn gặp những bệnh nhân mới chỉ 15 - 16 tuổi. Có thể thấy, độ tuổi mắc ung thư đại trực tràng đang trẻ hóa”, ông nhấn mạnh. Theo đó, việc chủ động trang bị kiến thức và điều chỉnh lối sống vẫn là “lá chắn” hiệu quả nhất để phòng bệnh.

Nhiều nghiên cứu cho thấy việc duy trì chế độ ăn giàu chất xơ, bổ sung rau củ quả, canxi, magie, sử dụng cà phê ở mức vừa phải kết hợp vận động có thể giúp giảm nguy cơ phát triển ung thư đại trực tràng.

Đáng lưu ý, hiện nhiều người trẻ có thói quen sử dụng các ứng dụng AI như chatGPT để tìm hiểu các vấn đề liên quan đến sức khỏe, trong đó có các bệnh lý liên quan đến rối loạn chức năng tiêu hóa. Tuy nhiên, theo PGS.TS. Đào Việt Hằng, người dân và cả nhân viên y tế cần phải sử dụng AI đúng cách.

Với cán bộ y tế, cần huấn luyện AI trên dữ liệu chất lượng cao, có kiểm định lâm sàng và được bác sĩ giám sát. Nghĩa là AI có thể như một người bạn đồng hành giúp bác sĩ làm việc tốt hơn, nhanh hơn, chính xác hơn nhưng không thay thế được trách nhiệm của bác sĩ trước bệnh nhân.

Đối với người bệnh, việc tham khảo thông tin từ AI để có thêm hiểu biết về bệnh trước khi đi khám rất hữu dụng. Tuy nhiên, y học có tính chất cá thể hóa. Không phải tất cả các trường hợp có cùng triệu chứng đều sẽ có chẩn đoán như nhau. Do đó, người bệnh không nên đặt niềm tin vào AI để tự chữa bệnh, vì có thể sẽ đánh mất cơ hội được tối ưu hóa trong điều trị, dẫn đến bệnh còn ngày càng trầm trọng hơn.

-Hoài Phương

]]>