Doanh nghiệp nhà nước trọng yếu cần cơ chế đột phá để giữ vai trò dẫn dắt

VAI TRÒ NGƯỜI CẦM LÁI

“Nếu ví ‘tàu bay Việt Nam’ là hình ảnh của ngành hàng không, thì Vietnam Airlines là một cánh, còn các hãng tư nhân là cánh còn lại. Chỉ khi hai cánh có sự cân bằng, cùng hướng và bổ trợ lẫn nhau thì hàng không Việt Nam mới bay cao, bay xa”, ông Trịnh Xuân An, Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội, chia sẻ quan điểm tại Hội thảo khoa học “Vai trò của doanh nghiệp nhà nước trong các ngành trọng yếu của nền kinh tế: Góc nhìn từ ngành hàng không” vừa được tổ chức ngày 14/10.

Theo đại biểu Trịnh Xuân An, lĩnh vực vận tải hàng không trong thời gian vừa qua là minh chứng rõ nhất cho mối quan hệ giữa khu vực tư và công, doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp nhà nước hoàn toàn có thể bắt tay nhau, đi cùng một hướng để cùng phát triển.

Tuy nhiên, để “tàu bay Việt Nam” bay đúng định hướng, vươn lên cạnh tranh ở tầm quốc tế, cần phải giao cho Vietnam Airlines thực hiện vai trò “người cầm lái” cho cả lĩnh vực vận tải hàng không.

“Với vị thế là doanh nghiệp nhà nước nòng cốt, vai trò dẫn dắt của Vietnam Airlines là điều không phải bàn cãi. Tuy nhiên, làm thế nào để Hãng Hàng không Quốc gia có đủ năng lực dẫn dắt, lan tỏa, kết nối thì cần có thêm cơ chế, chính sách hết sức cụ thể, chứ không thể nói một cách chung chung được”, đại biểu Trịnh Xuân An đánh giá.

Cần phải nói thêm rằng, không chỉ trong lĩnh vực hạ tầng hàng không, hiện Đảng, Nhà nước vẫn tiếp tục khẳng định doanh nghiệp nhà nước là một lực lượng vật chất quan trọng của kinh tế nhà nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế và thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội.

Theo đó, doanh nghiệp nhà nước cần hoạt động theo cơ chế thị trường, cạnh tranh bình đẳng, lấy hiệu quả kinh tế làm tiêu chí đánh giá chủ yếu; được cơ cấu lại theo hướng tập trung vào lĩnh vực then chốt, địa bàn quan trọng về quốc phòng, an ninh; lành mạnh hóa tài chính, nâng cao trình độ công nghệ, năng lực đổi mới sáng tạo, quản trị hiện đại theo chuẩn mực quốc tế để nâng cao hiệu quả hoạt động.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, trong giai đoạn hiện nay, cần củng cố, phát triển một số tập đoàn kinh tế nhà nước có quy mô lớn, hoạt động hiệu quả, có khả năng cạnh tranh khu vực và quốc tế trong một số ngành, lĩnh vực then chốt của nền kinh tế. Đặc biệt, cần sớm hình thành mối liên kết giữa doanh nghiệp nhà nước cùng với doanh nghiệp khu vực tư nhân trong nước để xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ.

“Gắn với bối cảnh tình hình hiện nay, yêu cầu đặt ra là phải có cách nhìn mới, các giải pháp mới mang tính đột phá để đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhà nước”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng chia sẻ.

CẦN CƠ CHẾ ĐỘT PHÁ MỚI

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, trong quá trình xây dựng Dự thảo Nghị quyết về phát triển kinh tế nhà nước, Chính phủ đang xem xét, đề xuất một số mục tiêu và định hướng cụ thể. Trong đó, hướng tới ít nhất ba doanh nghiệp lọt vào nhóm 500 doanh nghiệp có doanh thu lớn nhất thế giới (Fortune Global 500) và 100% tập đoàn, tổng công ty nhà nước áp dụng nguyên tắc quản trị tiên tiến theo chuẩn mực của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD).

Đây chính là cơ hội để các doanh nghiệp nhà nước trong lĩnh vực hàng không như Vietnam Airlines, ACV có thể vươn lên, trở thành những doanh nghiệp thể hiện được năng lực mở đường, dẫn dắt các doanh nghiệp trong cùng hệ thống vươn lên cạnh tranh ở tầm quốc tế.

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, thực tiễn thời gian qua cũng cho thấy rõ vai trò trụ cột của doanh nghiệp nhà nước trong những thời điểm khó khăn.

Trong ngành hàng không, Vietnam Airlines là doanh nghiệp chủ lực, đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển thị trường hàng không Việt Nam với quy mô và sản lượng vận chuyển hành khách lớn nhất.

Khi đại dịch Covid-19 khiến hoạt động hàng không gần như tê liệt, Vietnam Airlines – doanh nghiệp chủ lực của ngành – đã rơi vào giai đoạn khó khăn nghiêm trọng, doanh thu sụt giảm tới 80%, có lúc đứng trước nguy cơ mất thanh khoản.

Trong bối cảnh đó, Quốc hội và Chính phủ đã kịp thời ban hành cơ chế đặc thù, cho phép Vietnam Airlines được tiếp cận gói tín dụng ưu đãi, tái cơ cấu tài chính và tăng vốn chủ sở hữu.

Nhờ sự hỗ trợ quyết liệt của Nhà nước cùng nỗ lực tự thân của doanh nghiệp, Vietnam Airlines đã vượt qua giai đoạn khủng hoảng, phục hồi mạnh mẽ và đang dần khẳng định lại vị thế hãng hàng không quốc gia trong khu vực.

Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, câu chuyện của Vietnam Airlines là minh chứng sống động cho vai trò của doanh nghiệp trong việc giữ ổn định nền kinh tế, bảo đảm kết nối, và là minh chứng cho hiệu quả của các chính sách kịp thời, linh hoạt của Quốc hội và Chính phủ.

“Từ những bài học thực tiễn của Vietnam Airlines, chúng ta có thể rút ra nhiều kinh nghiệm quý: về mô hình quản trị hiện đại, chiến lược phát triển dài hạn, tầm nhìn đầu tư công nghệ và phát triển nguồn nhân lực”, Phó Chủ tịch Quốc hội chia sẻ.

Theo PGS, TS. Lê Hải Bình – Uỷ viên dự khuyết Ban chấp hành TW Đảng, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch – Vietnam Airlines, với biểu tượng hoa sen, đồng phục áo dài, phong cách phục vụ thân thiện và thực đơn mang hương vị Việt, đã trở thành một “hình ảnh văn hóa di động” của Việt Nam. Tuy nhiên, để hàng không thực sự trở thành một thiết chế văn hóa đối ngoại có hiệu quả, cần vượt qua nhiều thách thức.

Trước hết là sự cạnh tranh khốc liệt từ các hãng quốc tế với chiến lược thương hiệu bài bản, ngân sách lớn và khả năng đổi mới liên tục. Nếu chỉ cạnh tranh bằng giá vé và mạng lưới, hàng không Việt Nam sẽ khó tạo ra sự khác biệt bền vững.

Chính vì vậy, theo PGS, TS. Lê Hải Bình, việc xây dựng chiến lược thương hiệu hàng không quốc gia cần được đặt trong tổng thể chiến lược văn hóa đối ngoại, trong đó “Vietnam Airlines – một doanh nghiệp nhà nước mang sứ mệnh quốc gia, gắn với thương hiệu quốc gia và cần thể hiện rõ vai trò trong thực hiện các mục tiêu chiến lược”.

“Khi hàng không được nhìn nhận như một thiết chế văn hóa, nó sẽ không chỉ là phương tiện vận tải, mà là không gian biểu tượng, là nền tảng kết nối và là công cụ chiến lược để định vị bản sắc quốc gia trong không gian toàn cầu”, ông Bình bình luận.

Là người có thời gian dài theo dõi quá trình phát triển của Vietnam Airlines, TS. Nguyễn Đức Kiên, nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng, cho rằng, có thể nói đến thời điểm này, Vietnam Airlines đang chọn định hướng phát triển đúng đắn.

Tuy nhiên, giai đoạn 2026–2030, vị thế của Vietnam Airlines sẽ rất đáng ngại nếu thiếu cơ chế, chính sách rõ ràng từ Nhà nước.

“Đối thủ cạnh tranh toàn diện nhất với Vietnam Airlines không phải là các hãng bay giá rẻ, mà là những hãng hàng không tư nhân có hệ sinh thái khép kín, khi họ sở hữu cả hạ tầng và đường bay. Trên thế giới, các hãng hàng không quốc gia thường được giao quản lý một cơ sở hạ tầng trọng yếu. Ví dụ, hãng hàng không của Thổ Nhĩ Kỳ – Turkish Airlines – khi được giao khai thác sân bay mới Istanbul đã giúp họ mở rộng mạng lưới và nâng cao hiệu quả vượt bậc. Vì vậy, nếu không có chính sách mạnh mẽ và sự đồng hành của Nhà nước, Vietnam Airlines sẽ gặp khó trong việc đạt tăng trưởng hai con số và giữ vững vai trò trụ cột trong nền kinh tế”, ông Kiên đánh giá.

Để nâng cao năng lực mở đường, dẫn dắt ngành hàng không, đại biểu Trịnh Xuân An đề xuất cấp có thẩm quyền cho phép Vietnam Airlines được giữ lại phần lợi nhuận hàng năm để đầu tư phát triển đội bay, hạ tầng, thị phần, thay vì phải nộp về ngân sách rồi đề xuất xin lại.

Tiếp đó là nhóm cơ chế về đầu tư – nhân lực – thủ tục – đất đai và cuối cùng là cơ chế khoa học – công nghệ. Vietnam Airlines cần tận dụng thời cơ từ Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia để tăng cường ứng dụng công nghệ, góp phần giảm chi phí vận hành, cải thiện năng lực quản trị, tăng năng suất để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Bên cạnh đó, cần có cơ chế đột phá về đất đai, con người, thủ tục đầu tư cho các doanh nghiệp nhà nước như Vietnam Airlines.

“Vừa rồi, tôi có nghe câu chuyện cầu Phong Châu, giao cho Binh đoàn 12 làm, chỉ trong mấy tháng đã xong, tiết kiệm hàng trăm tỷ đồng. Vậy tại sao chúng ta không đưa cơ chế này vào cho các doanh nghiệp nhà nước như Vietnam Airlines? Cơ chế này rất hiệu quả, tất nhiên nếu triển khai chúng ta phải có giải trình và kiểm soát”, đại biểu Trịnh Xuân An nêu vấn đề.

-Tuấn Sơn

]]>