Đón đọc Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 49-2025

Bạn đọc thân mến,

Trí tuệ nhân tạo (AI) được coi là bộ não thứ hai của nhân loại, hoặc như lời Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng, là “hạ tầng trí tuệ quốc gia”, do đó, ai làm chủ được AI sẽ có lợi thế vượt trội trong mọi lĩnh vực.

Nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI đã trở thành xu thế không thể đảo ngược trên toàn cầu. Các hãng công nghệ lớn trên thế giới đang cạnh tranh, chạy đua phát triển ngành công nghiệp trí tuệ nhân tạo, với các kế hoạch đầy tham vọng và các khoản đầu tư khổng lồ.

AI đã chuyển dần từ ngành khoa học sang ngành công nghệ ứng dụng và đã có những sản phẩm thương mại cụ thể. Không thể chuyển đổi số thành công, nếu không ứng dụng AI, vì AI được coi là công nghệ cốt lõi cho chuyển đổi số.

Không thể phủ nhận những tác dụng và tác động tích cực, mang tính đột phá ở quy mô toàn cầu của công nghệ AI trong mọi mặt của đời sống xã hội, nhưng loài người cũng thực sự lo ngại, thậm chí là lo sợ, trước những tác động tiêu cực từ mặt trái của công nghệ này, đến mức phải đề phòng “tội ác AI”, “tội phạm AI” và đặt ra tiêu chí “đạo đức AI”.

Ngoài những tác động tiêu cực thuộc phạm trù đạo đức (gây hại cho con người), AI còn góp phần nới rộng thêm khoảng cách, làm sâu sắc thêm sự bất bình đẳng về mặt phát triển, giữa các quốc gia. Các nước phát triển, nơi chiếm ưu thế về công nghệ nói chung và công nghệ AI nói riêng, sẽ tiếp tục bỏ xa đa phần các nước đang phát triển và kém phát triển, nếu các nước này không tận dụng được lợi thế của công nghệ AI.

Vấn đề đặt ra là làm sao phát huy được tối đa mặt tích cực của công nghệ AI để phục vụ con người, đồng thời kiểm soát được mặt tiêu cực của “bộ óc thứ hai” này? Chỉ có luật pháp mới làm được điều đó.

Ở Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành “Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” từ ngày 3/6/2020 (tại Quyết định số 749/QĐ-TTg), xác định mục tiêu kép là vừa phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số, vừa hình thành các doanh nghiệp công nghệ số có năng lực tham gia “cuộc chơi” toàn cầu.

Theo một báo cáo của Trung tâm Không gian mạng Viettel (Viettel Cyberspace), 92% ứng dụng của chuyển đổi số có liên quan tới trí tuệ nhân tạo và phân tích dữ liệu. Điều đó càng cho thấy không thể thực hiện chuyển đổi số mà không phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo.

Đảng và Nhà nước ta đã xác định rõ chủ trương cần và phải nhanh chóng phát triển ngành công nghiệp trí tuệ nhân tạo ở Việt Nam, mà lực lượng chủ công là các doanh nghiệp công nghệ số, để sớm bắt kịp xu thế toàn cầu, với những sản phẩm AI “made in Vietnam” thực sự có thương hiệu, trước hết nhằm phục vụ kịp thời chương trình chuyển đổi số quốc gia.

Tuy nhiên, không thể để trí tuệ nhân tạo được phát minh, phát triển và ứng dụng “ngoài vòng phủ sóng” của pháp luật.

Theo dự án Luật Trí tuệ nhân tạo, do Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng trình bày sáng 21/11/2025 tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, đạo luật này được kỳ vọng trở thành bước đột phá trong kiến tạo hành lang pháp lý cho công nghệ mang tính nền tảng của thời đại, với mục tiêu cốt lõi là AI phải phục vụ và hỗ trợ con người, không thay thế con người; con người giữ quyền giám sát AI trong những quyết định quan trọng.

Cùng ngày, Quốc hội đã bắt đầu thảo luận dự án Luật Trí tuệ nhân tạo. Nếu dự luật được thông qua tại kỳ họp cuối cùng này của Quốc hội khóa XV, Việt Nam sẽ nằm trong số rất ít các quốc gia trên thế giới có Luật Trí tuệ nhân tạo.

Để bạn đọc có thêm thông tin cập nhật về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo mà theo dự kiến sẽ sớm được Quốc hội thông qua, nhằm kiến tạo hành lang pháp lý để phát triển và ứng dụng AI; đồng thời, hạn chế các hoạt động lạm dụng công nghệ này để gây hại cho đất nước và cộng đồng, Tạp chí Kinh tế Việt Nam số ra tuần này tập trung giới thiệu quan điểm và ý kiến đa chiều của nhiều đại biểu Quốc hội và các chuyên gia công nghệ xung quanh dự án luật quan trọng này.

-Tạp chí Kinh tế Việt Nam - VnEconomy

]]>