Mở không gian mới cho nông nghiệp: Đột phá từ khoa học, công nghệ và tri thức

Ngày 14/11/2025, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng chủ trì Hội nghị “Thúc đẩy đột phá nghiên cứu khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo gắn với đào tạo trong viện, trường” của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

KHOA HỌC CÔNG NGHỆ: ĐỘNG LỰC PHÁT TRIỂN NGÀNH NÔNG NGHIỆP

Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhận định khoa học công nghệ luôn giữ vai trò then chốt, góp phần giúp Việt Nam chuyển mình từ nền nông nghiệp lạc hậu sang nhóm quốc gia có thế mạnh xuất khẩu nông sản. Những thành tựu đạt được thời gian qua bắt nguồn từ chủ trương đúng đắn của Đảng, chính sách của Nhà nước và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong toàn ngành.

Để thực hiện hiệu quả Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho biết Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định nhiều nhóm nhiệm vụ trọng tâm. Trong đó, đề xuất sửa đổi các quy định pháp luật chuyên ngành còn vướng mắc, cắt giảm thủ tục hành chính nhằm thúc đẩy nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng công nghệ.

Bộ sẽ rà soát, điều chỉnh, bổ sung chương trình và kế hoạch ngành dựa trên Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo; Luật Chuyển giao công nghệ và Chiến lược quốc gia về khoa học - công nghệ. Đồng thời kiện toàn hệ thống tổ chức khoa học công nghệ theo hướng tinh gọn, hiệu quả.

Nhấn mạnh yêu cầu thay đổi toàn diện tư duy đề xuất nhiệm vụ, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho rằng nghiên cứu phải xuất phát từ nhu cầu thực tiễn, hướng tới thương mại hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng, an toàn và giá trị nông sản. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng xây dựng cơ chế thúc đẩy mô hình liên kết “3 nhà”: Nhà nước - Nhà trường - Doanh nghiệp, coi đây là “cỗ máy” tạo đột phá cho nghiên cứu, chuyển giao và thương mại hóa kết quả khoa học.

"Nguồn nhân lực chất lượng cao tiếp tục là ưu tiên, với hơn 11.000 cán bộ khoa học đang công tác trong toàn ngành. Tuy nhiên, vấn đề lớn đặt ra hiện nay là cơ chế, điều kiện nghiên cứu và thu nhập để tạo động lực cho đội ngũ này", Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh; đồng thời cho biết hợp tác quốc tế sẽ tiếp tục được thúc đẩy nhằm tiếp nhận công nghệ tiên tiến phục vụ phát triển nông nghiệp bền vững.

Báo cáo tại Hội nghị, Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Văn Long cho biết hoạt động khoa học công nghệ giai đoạn 2021–2025 đạt nhiều kết quả nổi bật so với giai đoạn trước. Toàn ngành đã công nhận 225 giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản và lâm nghiệp; 150 tiến bộ kỹ thuật; 158 bằng độc quyền sáng chế, sở hữu trí tuệ và giải pháp hữu ích – tăng 34% so với giai đoạn 2016–2020.

ĐÀO TẠO LÀ TRUNG TÂM CỦA HỆ SINH THÁI ĐỔI MỚI SÁNG TẠO

Theo ông Long, tính đến ngày 14/11/2025, Bộ được giao 188 nhiệm vụ khoa học và công nghệ, trong đó 57 nhiệm vụ đã hoàn thành; 119 nhiệm vụ đang triển khai đúng tiến độ; 11 nhiệm vụ chậm tiến độ. Bộ đang hoàn thiện thủ tục cho 52 nhiệm vụ triển khai theo Nghị quyết 57 và đề nghị bố trí hơn 4.584 tỷ đồng cho 28 dự án tăng cường năng lực giai đoạn 2026–2030.

Trong công tác đào tạo, các viện, trường đã đào tạo 415 thạc sĩ và 212 tiến sĩ. Bộ đã xây dựng và công bố 193 quy chuẩn kỹ thuật quốc gia và 1.864 tiêu chuẩn quốc gia, đồng thời đang hoàn thiện thêm 3 QCVN và 82 TCVN trong năm 2025.

Những kết quả này góp phần giúp doanh nghiệp và nông dân giảm chi phí, tăng lợi nhuận và nâng hiệu quả sản xuất từ 10–30%. Hoạt động khoa học công nghệ của Bộ đã được ghi nhận với Giải thưởng Hồ Chí Minh, 3 Giải thưởng Nhà nước và nhiều giải thưởng uy tín khác.

Chia sẻ về định hướng xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong trường đại học, GS.TS Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, nhấn mạnh đây là một yêu cầu bắt buộc trong kỷ nguyên kinh tế tri thức. Từ thực tế này, Học viện đã phát triển mô hình với sáu yếu tố, gồm: con người sáng tạo; hạ tầng nghiên cứu - công nghệ; hoạt động khoa học; thương mại hóa; chuyển đổi số và văn hóa sáng tạo.

Về các đề xuất, GS.TS Nguyễn Thị Lan cho rằng cần hoàn thiện khung pháp lý về đổi mới sáng tạo, sở hữu trí tuệ; đầu tư mạnh cho phòng thí nghiệm và cơ sở nghiên cứu; phát triển mô hình khu trình diễn công nghệ, sandbox, khu đổi mới sáng tạo; và xem xét đầu tư Trung tâm Đổi mới sáng tạo nông nghiệp tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam.

Kết luận hội nghị, Bộ trưởng Trần Đức Thắng ghi nhận những đóng góp lớn của khoa học công nghệ trong phát triển nông nghiệp, từ việc tạo ra hàng nghìn giống cây trồng, vật nuôi năng suất cao đến phát triển kỹ thuật tiên tiến, chế phẩm sinh học, tưới, bón phân hiện đại.

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, Bộ trưởng cũng chỉ rõ những hạn chế như cơ chế đặt hàng, tuyển chọn nhiệm vụ chậm; một số đề tài chưa gắn với thực tiễn; nhiều kết quả nghiên cứu có tiềm năng nhưng chưa được ứng dụng; thủ tục nội bộ phức tạp; chi phí nghiên cứu chưa cao và có đề tài giá trị ứng dụng thấp. Để khắc phục những tồn tại này, Bộ sẽ tiếp tục rà soát, điều chỉnh cơ chế và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. 

Bộ trưởng cũng nhấn mạnh yêu cầu mở rộng không gian phát triển mới của nông nghiệp. Đó là nuôi trồng thủy sản công nghiệp trên biển quy mô lớn, công nghệ cao với những đối tượng nuôi mới; và trong lâm nghiệp, phải tìm lời giải giúp người dân sống dựa vào rừng có thu nhập cao hơn mà vẫn đảm bảo bảo vệ môi trường.

Bộ trưởng đề nghị các đơn vị nghiên cứu, đào tạo khẩn trương đề xuất các nhiệm vụ cấp thiết phục vụ phát triển kinh tế, để Bộ đưa vào kế hoạch giai đoạn 2026–2030 hoặc triển khai ngay từ năm 2026.

-Chu Khôi

]]>