Phát 2.000 USD ‘cổ tức thuế quan’: Ván cược lớn của ông Trump, cơn đau đầu mới của Fed

Các cuộc khảo sát cho thấy đa số người Mỹ không hài lòng với cách Tổng thống Donald Trump điều hành nền kinh tế và họ cũng đánh giá tiêu cực về thuế quan.

Dường như Nhà Trắng đang tìm cách thay đổi tâm lý của công chúng. Gần đây, ông Trump đã đưa ra đề xuất táo bạo, đó là chia “cổ tức thuế quan” cho những người có thu nhập thấp và trung bình dưới hình thức các tấm séc 2.000 USD.

Khoản thanh toán này - nếu được triển khai - rất có thể sẽ làm tăng thiện cảm của người tiêu dùng với thuế quan và hỗ trợ đáng kể cho những người đang gặp khó khăn về tài chính. Tuy nhiên, dù là một nước cờ khôn ngoan về mặt chính trị, ý tưởng này lại thiếu cơ sở kinh tế.

Theo tờ CNN, các nhà kinh tế ước tính nguồn thu từ thuế quan khó đủ để chi trả mức “cổ tức” lớn như những gì ông Trump hứa hẹn.

Nếu ông Trump kiên quyết phát tiền, nhiều khả năng chính phủ sẽ phải vay nợ để tài trợ chương trình này, khiến núi nợ công 38.000 tỷ USD tiếp tục phình to.

Ngoài ra, lịch sử cho thấy nhiều người Mỹ sẽ tiêu một phần hoặc toàn bộ số tiền nhận được từ chính phủ. Điều đó làm nhu cầu hàng hóa tăng trong khi nguồn cung không đổi, gây thêm áp lực lạm phát và có nguy cơ khiến cuộc khủng hoảng chi phí sống trở nên trầm trọng hơn.

Bà Erica York, Phó Giám đốc chính sách thuế liên bang tại tổ chức Tax Foundation, nhận định: “Nếu bạn muốn kiểm soát lạm phát và đưa giá cả về mức vừa tầm hơn với người tiêu dùng, rõ ràng phát tiền cho người dân là biện pháp sai lầm”.

Rủi ro với Fed

Nguy cơ giá cả leo thang là lý do chính phủ hiếm khi phát tiền trực tiếp cho người dân. Biện pháp đó thường chỉ được sử dụng trong các tình huống khẩn cấp và khi nhu cầu thấp - ví dụ như trong khủng hoảng tài chính 2008 và đại dịch COVID-19.

Ngay cả trong đại dịch, những tấm séc mà chính phủ Mỹ gửi đi cũng có thể đã góp phần thổi bùng lạm phát.

Fed chi nhánh St. Louis ước tính các biện pháp kích thích tài khoá trong đại dịch đã khiến lạm phát hàng năm tăng thêm 2,6 điểm %.

Trong khi đó, nền kinh tế Mỹ hiện nay lại rất khác với giai đoạn đại dịch. Tỷ lệ thất nghiệp đang ở mức tương đối thấp, chi tiêu tiêu dùng vẫn vững vàng, dù có sự phân hóa rõ rệt giữa nhóm thu nhập thấp và thu nhập cao.

Thêm nữa, nhiều người Mỹ sẽ nhận được các khoản hoàn thuế đáng kể trong vài tháng tới do chính sách cắt giảm thuế của ông Trump.

Ông Michael Pearce, nhà kinh tế cấp cao tại Oxford Economics, chỉ ra: “Nền kinh tế có thể sẽ trở nên quá nóng nếu chính phủ phát những tấm séc hàng nghìn USD và hoàn thuế cho người dân”.

Áp lực giá cả tăng sẽ đẩy Fed vào tình thế khó xử. Vào tháng 9, lạm phát tính theo chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đạt khoảng 3% và ngày càng rời xa mục tiêu 2%. Xu hướng này khiến một số nhà hoạch định chính sách lo ngại và phản đối cắt giảm lãi suất thêm.

Sau cuộc họp chính sách tháng 10, Chủ tịch Fed Jerome Powell cũng cảnh báo các quan chức chưa chắc sẽ hạ lãi suất vào tháng 12.

Nhưng mặt khác, các dữ liệu gần đây cho thấy thị trường lao động đang suy yếu và có thể cần đến sự trợ giúp của các quan chức. Thống đốc Stephen Miran đã kêu gọi Fed hạ lãi suất 50 điểm cơ bản vào tháng 12.

Chi phí 300 tỷ USD?

Nguồn thu thuế quan của chính phủ Mỹ đã tăng vọt trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump. Kể từ khi ông Trump nhậm chức, tổng tiền thu về đạt 221 tỷ USD - bao gồm cả các loại thuế quan cũ và mới.

Nhà Trắng chưa công bố chi tiết về đề xuất cổ tức thuế quan của ông Trump. Phó giám đốc York của Tax Foundation ước tính nếu chính phủ giới hạn người hưởng ở mức thu nhập dưới 100.000 USD/năm và không tính trẻ em, kế hoạch có thể tiêu tốn khoảng 300 tỷ USD.

Trong khi đó, bà dự đoán nguồn thu từ các loại thuế quan mới trong năm 2026 sẽ đạt 216 tỷ USD - tức thấp hơn đáng kể con số 300 tỷ USD. Vị chuyên gia kết luận: “Ý tưởng về cổ tức thuế quan rất phi thực tế”.

“Vô nghĩa”

Bà York lưu ý nguồn thu từ thuế quan có thể giảm 75% nếu Tòa án Tối cao bác bỏ các loại thuế mà ông Trump áp đặt theo Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA), bao gồm thuế đối ứng.

Nhà Trắng chưa trả lời các câu hỏi của CNN về những ai sẽ đủ điều kiện nhận cổ tức thuế quan, chi phí của chương trình là bao nhiêu và chính quyền đã phân tích tác động đến lạm phát và mức hụt ngân sách chưa.

Ông Douglas Holtz-Eakin, nhà kinh tế trưởng thuộc Hội đồng Cố vấn Kinh tế của Tổng thống George W. Bush, đánh giá: “Ý tưởng phát cổ tức thuế quan của ông Trump hoàn toàn vô lý và không có cơ sở kinh tế. Tôi ngờ rằng nó sẽ không được triển khai trong thực tế".

Ông Justin Wolfers, Giáo sư kinh tế tại Đại học Michigan, cũng chỉ trích ý tưởng hoàn lại chi phí thuế quan cho người tiêu dùng dưới dạng các tấm séc.

Ông nói với CNN: “Điều đó thật ngớ ngẩn và vô nghĩa. Nếu thuế quan khiến người Mỹ nghèo đi, cách đơn giản và công bằng nhất để chấm dứt tình trạng này là hủy bỏ chúng".

Theo ước tính của Viện Ngân sách Yale vào ngày 30/10, các chính sách thuế quan hiện hành sẽ khiến mỗi hộ gia đình Mỹ tốn kém thêm 1.800 USD trong năm 2025.