Từ 'rau vua' đến du lịch sinh thái và chuyển đổi số, HTX giúp đồng bào dân tộc thiểu số 'đổi đời'

Không chỉ dừng lại ở câu chuyện gia tăng thu nhập, các HTX vùng ĐBDTTS còn đang bắt nhịp với xu thế chuyển đổi số, từng bước tham gia sàn thương mại điện tử, xây dựng thương hiệu và vươn ra thị trường rộng lớn. Đây không chỉ là cách làm mới trong phát triển kinh tế tập thể mà còn là chìa khóa để nông sản vùng cao, vùng khô hạn nâng tầm giá trị, đồng thời góp phần hiện thực hóa mục tiêu giảm nghèo bền vững, đưa kinh tế miền núi phát triển theo hướng hiện đại, xanh và bền vững.

Sinh kế bền vững từ cây măng tây

Trong những năm qua, nghề trồng măng tây xanh (được mệnh danh là cây “rau vua”) ở vùng hạn thuộc tỉnh Ninh Thuận (cũ), nay là tỉnh Khánh Hoà đã phát triển mạnh và tạo công ăn việc làm cho hàng trăm lao động vùng đồng bào dân tộc tại nhiều địa phương.

Ông Hùng Ky - Giám đốc HTX dịch vụ tổng hợp Tuấn Tú xã Phước Dinh, tỉnh Khánh Hòa cho biết, HTX được thành lập từ năm 2016. Qua hơn nhiều năm, HTX Tuấn Tú đã phát triển diện tích canh tác từ 5 ha của 13 hộ thành viên từ ban đầu nâng lên hơn 44ha với 85 hộ thành viên đồng bào Chăm. Nhờ có HTX nhiều hộ đồng bào dân tộc Chăm đã có sinh kế bền vững, thu nhập ổn định góp phần giảm nghèo, phát triển kinh tế hộ ngày càng sung túc, ấm no.

Các thành viên đều canh tác măng tây xanh theo hướng VietGap và hữu cơ và áp dụng mô hình tưới phun tiết kiệm nước. Trung bình mỗi ngày HTX thu hoạch từ 4 - 6 tạ măng tây, những ngày lễ, tết số lượng tăng lên rất nhiều. Với mô hình trên đã tạo công ăn việc làm cho trên 300 lao động.

Sản phẩm măng tây xanh của HTX được doanh nghiệp ký hợp đồng thu mua toàn bộ với giá 50.000 đồng/kg. Những cây măng tây tươi tốt sau khi nông dân thôn Tuấn Tú thu hoạch được đóng gói bài bản. Năm 2022 sản lượng đạt 62 tấn, doanh thu 3,1 tỷ đồng. Năm 2023, sản lượng 71 tấn, doanh thu 3,6 tỷ đồng. Riêng năm 2024 đạt 75 tấn, doanh thu khoảng hơn 4 tỷ đồng…

Thành viên HTX Tuấn Tú phân loại và đóng gói măng tây.

Bản thân ông Hùng Ky là một người dân tộc Chăm làm kinh tế giỏi tại địa phương. Với mô hình trồng măng tây xanh và nuôi bò sinh sản, hàng năm gia đình ông Hùng Ky đều cho thu nhập ổn định. Doanh thu từ mô hình chăn nuôi, trồng cây "rau vua" đạt trên 2,9 tỷ đồng/năm, trừ chi phí lãi trên 800 triệu đồng.

Việc mở rộng địa giới hành chính khi tỉnh Ninh Thuận sáp nhập với Khánh Hòa giúp cho HTX có thêm thị trường tiêu thụ măng tây rộng lớn. Trong thời gian tới, HTX ngoài mở rộng phát triển giống măng tây đơn vị còn cung cấp thành phẩm măng tây cho các nhà hàng, siêu thị ở Khánh Hòa. Bởi nơi đây, có nhiều nhà hàng, khách sạn và các siêu thị tầm cỡ"- lãnh đạo HTX kỳ vọng.

Gắn nông nghiệp công nghệ cao với du lịch sinh thái

Không chỉ dừng lại ở câu chuyện cây trồng chủ lực, các HTX kiểu mới còn mạnh dạn kết hợp sản xuất nông nghiệp với phát triển dịch vụ, du lịch trải nghiệm. Một ví dụ điển hình là HTX Du lịch – Nông nghiệp Lâm Sơn (thôn Tầm Ngân 2, xã Lâm Sơn, Khánh Hòa).

HTX được thành lập năm 2023 bởi anh Nguyễn Hữu Hòa và một số cộng sự, với vốn ban đầu 4,5 tỷ đồng. Trên diện tích 41 ha, HTX triển khai trồng cây ăn quả theo tiêu chuẩn VietGAP gắn với du lịch sinh thái trải nghiệm. Sau hai năm hoạt động, quy mô sản xuất đã mở rộng lên gần 53 ha, trong đó có 16 ha ứng dụng công nghệ để tự động hóa khâu tưới tiêu, chăm sóc cây trồng, bảo đảm quy trình hữu cơ sinh học. Các loại cây trồng chủ lực gồm dừa, mít, chôm chôm, bưởi, sầu riêng, chuối, chanh dây, đu đủ… Ngoài ra, 7 ha được quy hoạch phục vụ du lịch sinh thái.

Anh Hòa chia sẻ, Lâm Sơn có khí hậu mát mẻ, đất đai màu mỡ, rất thích hợp cho cây ăn quả đặc sản. Hơn nữa, địa phương đang định hướng xây dựng vùng trái cây gắn với du lịch, tạo điều kiện để nông dân thay đổi tư duy sản xuất theo hướng tập trung, chuyên canh và an toàn. Đây chính là nền tảng để HTX triển khai thành công mô hình sản xuất nông nghiệp gắn với dịch vụ du lịch.

Không chỉ chú trọng sản xuất, HTX Lâm Sơn còn đầu tư khâu sơ chế, bảo quản để giữ chất lượng sản phẩm đến tay người tiêu dùng. Đơn vị đang xây dựng nhà xưởng chế biến nông sản xuất khẩu, dự kiến đưa vào hoạt động cuối năm 2025. Khi hoàn thiện, giá trị nông sản sau chế biến có thể tăng gấp 7 - 8 lần so với bán tươi. Bên cạnh đó, HTX cũng triển khai xây dựng xưởng cơ khí sản xuất nhà kính, nhà màng nông nghiệp công nghệ cao phục vụ sản xuất nội bộ và thị trường.

Trong mảng du lịch - dịch vụ, HTX đã đầu tư hệ thống nhà hàng, quán cà phê, khu vui chơi, lưu trú và phòng trưng bày OCOP. Nhiều hoạt động trải nghiệm như dạy trẻ trồng rau, chơi trò chơi dân gian, đốt lửa trại… đã thu hút đông đảo du khách, đặc biệt là các gia đình và trường học. Hiện doanh thu của HTX đạt khoảng 1,8 tỷ đồng/năm, tạo việc làm ổn định cho gần 100 lao động địa phương.

Theo anh Nguyễn Hữu Hòa, HTX đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ mở rộng diện tích sản xuất lên 100 ha, đồng thời hoàn thiện hạ tầng dịch vụ để hình thành “Làng du lịch sinh thái Lâm Sơn”. Đơn vị mong muốn được tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, sự hỗ trợ của chính quyền, cũng như cơ hội hợp tác với các nhà đầu tư, chuyên gia nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất - kinh doanh.

Liên minh HTX Việt Nam đồng hành trong chuyển đổi số

Câu chuyện của HTX Tuấn Tú và Lâm Sơn cho thấy tiềm năng to lớn của KTTT ở các địa phương. Tuy nhiên, để nâng cao năng suất, mở rộng thị trường và bắt kịp xu thế, việc ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là yêu cầu tất yếu.

Phó chủ tịch tỉnh Khánh Hòa, ông Trịnh Minh Hoàng tham quan các gian hàng trưng bày sản phẩm của HTX tại hội nghị.

Mới đây, ngày 28-8, tại phường Nha Trang, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam phối hợp Viện Khoa học Công nghệ và Môi trường tổ chức Hội nghị giải pháp thúc đẩy ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cho HTX và thành viên vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi.

Hội nghị nhằm hiện thực hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW (22-12-2024) của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 03/NQ-CP (9-1-2025) của Chính phủ, hướng tới mục tiêu đưa khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trở thành động lực chính cho phát triển kinh tế - xã hội. Thời gian qua, Liên minh HTX Việt Nam đã triển khai nhiều hoạt động thiết thực như hiện đại hóa hạ tầng công nghệ thông tin, hỗ trợ khởi nghiệp và đặc biệt là xây dựng, vận hành sàn thương mại điện tử dành riêng cho HTX và thành viên người ĐBDTTS, giúp giảm khâu trung gian, nâng giá trị sản phẩm.

Phát biểu tại hội nghị, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trịnh Minh Hoàng ghi nhận nỗ lực ứng dụng công nghệ của các HTX địa phương, điển hình như HTX trồng sầu riêng ở Khánh Sơn, bưởi da xanh ở Khánh Vĩnh, dưa lưới ở Bác Ái, măng tây ở Ninh Thuận… góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống người dân vùng ĐBDTTS.

Các đại biểu tham dự đã thảo luận, đề xuất nhiều giải pháp về hạ tầng, nguồn lực, cơ chế hỗ trợ nhằm thúc đẩy HTX bứt phá trong ứng dụng công nghệ số, hướng tới năng suất, chất lượng, hiệu quả cao và phát triển bền vững, đóng góp tích cực vào tiến trình chuyển đổi số quốc gia.

Bên cạnh đó, ngày 17-7, Viện Phát triển kinh tế hợp tác - Liên minh HTX Việt Nam đã phối hợp với Liên minh HTX tỉnh Khánh Hòa tổ chức hội nghị tập huấn nâng cao năng lực thương mại điện tử cho hơn 100 học viên là thành viên HTX và đại diện các hộ sản xuất kinh doanh vùng dân tộc thiểu số và miền núi khu vực phía nam tỉnh.

Những hoạt động trên cho thấy quyết tâm của Liên minh HTX Việt Nam trong việc đồng hành cùng các HTX vùng ĐBDTTS miền núi ở Khánh Hoà, giúp họ không chỉ bắt kịp xu thế chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ mà còn từng bước khẳng định vị thế trên thị trường. Đây sẽ là nền tảng quan trọng để KTTT phát triển bền vững, đóng góp thiết thực vào mục tiêu giảm nghèo, nâng cao đời sống người dân và thực hiện thành công tiến trình chuyển đổi số quốc gia.

Ngọc Huyền