Vì sao lợi nhuận quý III ngành ngân hàng tăng chậm lại?

Công ty Cổ phần FiinGroup vừa phát hành báo cáo kết quả kinh doanh quý III/2025 “Điểm sáng bứt phá từ nhóm vốn hóa vừa và nhỏ”, nhằm cung cấp góc nhìn tổng quan về hoạt động kinh doanh và lợi nhuận của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường.

Theo báo cáo của FiinGroup, tính đến hết 9 tháng 2025, phần lớn các ngành đã hoàn thành trên 85% kế hoạch lợi nhuận cả năm, cho thấy kết quả kinh doanh bám sát mục tiêu đề ra. Ngược lại, ngành ngân hàng và ngành bất động sản là hai nhóm có tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thấp nhất, lần lượt khoảng 74,6% và 52,5%.

Mặc dù lợi nhuận ngành ngân hàng trong quý III tăng 24,9% so với cùng kỳ, song mức tăng trưởng này giảm 1,6% so với quý II. Nguyên nhân là động lực tăng trưởng suy yếu khi tín dụng tăng 4% theo quý (giảm tốc so với mức tăng 6,3% của quý II) và NIM tiếp tục thu hẹp do chi phí huy động tăng nhanh.

Lợi nhuận ngành ngân hàng trong quý III tăng 24,9% so với cùng kỳ, nhưng mức tăng trưởng này giảm 1,6% so với quý II.

Phân tích cụ thể, chuyên gia cho biết, tăng trưởng tín dụng quý III/2025 đạt 4% theo quý, giảm tốc so với mức tăng của quý trước, chủ yếu ghi nhận ở nhóm ngân hàng thương mại nhà nước và các ngân hàng tư nhân lớn. Ngược lại, một số ngân hàng khác như BVBank và Sacombank có tăng trưởng tín dụng tích cực hơn trong quý III.

Cùng với đó, tỷ lệ cho vay/huy động (LDR thuần) đạt mức cao kỷ lục 111%, trong khi lãi suất cho vay chưa được điều chỉnh tăng tương ứng.

Do đó, tăng trưởng lợi nhuận phân hóa mạnh khi nhiều ngân hàng quy mô vừa và nhỏ tăng trưởng cao, trong khi nhóm ngân hàng lớn chứng kiến sự sụt giảm hoặc tăng trưởng chậm. Tín dụng chững lại càng tạo áp lực lên tăng trưởng lợi nhuận cốt lõi của toàn ngành.

"Lợi nhuận “lõi” tiếp tục chịu áp lực kép từ tăng trưởng tín dụng chậm và NIM hồi phục yếu hoặc thậm chí thu hẹp do chi phí vốn gia tăng", FiinGroup nhận định.

Theo đó, một số ngân hàng tư nhân tiếp tục phục hồi NIM, nổi bật gồm Sacombank, VPBank, OCB, MB, VIB nhờ duy trì tăng trưởng tín dụng và tỷ trọng cho vay bán lẻ cao. Riêng Sacombank còn được hỗ trợ từ khoản thu nhập lãi ghi nhận lại liên quan đến các khoản tái cơ cấu tại Khu công nghiệp Phong Phú.

Ngược lại, nhóm ngân hàng quốc doanh gồm Vietcombank, BIDV, VietinBank duy trì NIM thấp 2 - 2,6% do phải ưu tiên ổn định lãi suất cho vay, trong khi chi phí vốn tăng nhanh.

Do đó, tính chung trong quý III, NIM toàn ngành giảm về khoảng 3%, mức thấp nhất từ cuối năm 2018, chủ yếu do có ngân hàng ghi nhận mức giảm sâu tới 1,2 điểm phần trăm so với cùng kỳ 2024 và so với quý II/2025.

Trong bối cảnh NIM thu hẹp, các ngân hàng đang đẩy mạnh tìm kiếm các nguồn thu ngoài lãi, hoặc tối ưu chi phí vốn để gia tăng lợi nhuận. Như VPBank, VietinBank, SHB gia tăng thu ngoài lãi, và chi phí dự phòng giảm tại VietinBank, Sacombank, BVBank, OCB.

Trong báo cáo mới đây của SSI Research, các chuyên gia cũng cho rằng trong 9 tháng đầu năm 2025, NIM tiếp tục thu hẹp do chi phí vốn tăng và cạnh tranh tín dụng gay gắt, nhưng thu nhập ngoài lãi lại tăng tốc mạnh, giúp các ngân hàng duy trì tăng trưởng lợi nhuận. Doanh thu từ giao dịch ngoại hối tăng 23%, còn lợi nhuận từ chứng khoán tăng gấp 33 lần, chủ yếu nhờ đóng góp của các công ty chứng khoán trực thuộc ngân hàng như TCBS (Techcombank) và VPBankS (VPBank).

Ông Lê Khánh Tùng, Trưởng phòng Nghiên cứu ngành dịch vụ tài chính của HSC phân tích, trong 1-3 năm qua, tỷ lệ đóng góp lợi nhuận từ công ty chứng khoán trực thuộc ngân hàng ngày càng cao. Tiêu biểu là Techcombank (TCBS) và VPBank (VPBankS), nơi công ty chứng khoán đóng góp từ 16-21% lợi nhuận sau thuế của ngân hàng (tính đến nửa đầu năm 2025).

Theo các chuyên gia, việc tăng thu ngoài lãi không còn là “sự lựa chọn”, mà đã trở thành chiến lược sống còn giúp ngân hàng giảm rủi ro chu kỳ, củng cố năng lực tài chính và nâng cao hiệu quả hoạt động. Khi thị trường tài sản số, bancassurance, kinh doanh vàng… được mở rộng, cùng làn sóng chuyển đổi số lan tỏa mạnh mẽ, bức tranh lợi nhuận ngành ngân hàng hứa hẹn sẽ thêm đa sắc, bền vững hơn.

Thanh Hoa