Không gian đô thị đa cực kiến tạo Thủ đô văn minh, hiện đại

Không gian đô thị đa cực không chỉ là một hướng đi về kỹ thuật quy hoạch, mà còn là quyết sách thể hiện tầm nhìn chính trị, văn hóa và phát triển bền vững của Hà Nội trong giai đoạn mới, hướng tới mục tiêu văn hiến, văn minh, hiện đại.
“Mở đường” cho tầm nhìn dài hạn
Trong bối cảnh Hà Nội bước vào chu kỳ phát triển mới, công tác quy hoạch và kiến trúc được xác định là “khâu mở đường”, định hình không gian phát triển, dẫn dắt hạ tầng và kích hoạt các động lực kinh tế - xã hội.
Trên cơ sở tổng kết thực tiễn giai đoạn 2020–2025, Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội đã trình Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố lần thứ XVIII một tham luận có ý nghĩa chiến lược, khẳng định định hướng phát triển chùm đô thị đa cực, đa trung tâm, lấy trục sông Hồng làm trục xanh, trục cảnh quan, trục văn hóa.
Song song, Thành phố đặt mục tiêu đột phá chuyển đổi số trong quản trị quy hoạch để bảo đảm phát triển bền vững, hiệu quả, hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế và bảo tồn bản sắc.
![]() |
Không gian đô thị đa cực là chiến lược dài hạn mở không gian phát triển cho Thủ đô. |
Trên nền tảng đó, Hà Nội đã hoàn thiện hệ thống quy hoạch có tính bao phủ và liên thông cao. Việc phê duyệt Quy hoạch Thủ đô thời kỳ 2021–2030, tầm nhìn 2050 và Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô đến năm 2045, tầm nhìn 2065 tạo nền móng vững chắc cho phát triển không gian đô thị theo hướng bền vững.
Nhờ vậy, tư duy phát triển đô thị của Hà Nội đã có bước chuyển mạnh mẽ: từ mở rộng cơ học sang tái cấu trúc thông minh, từ quản lý manh mún sang quản trị theo dữ liệu, và từ định hướng trên giấy sang thực thi có lộ trình.
Cấu trúc không gian mới giúp định vị rõ các vùng chức năng, hành lang xanh và các hạt nhân động lực, từng bước khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải, nâng hiệu quả sử dụng nguồn lực và hướng tới đô thị chất lượng cao.
Theo Sở Quy hoạch Kiến trúc, mô hình chùm đô thị đa cực, đa trung tâm không chỉ phù hợp với đặc thù địa lý, lịch sử và văn hóa của Hà Nội, mà còn hội nhập với xu hướng tổ chức không gian của các siêu đô thị trên thế giới.
Trục sông Hồng được xác định là trục xanh, trục cảnh quan trung tâm, biểu tượng phát triển mới của Thủ đô. Đây không chỉ là “xương sống” kết nối không gian đôi bờ, mà còn là hành lang sinh thái, văn hóa và kinh tế, mở rộng biên phát triển về hướng Bắc và Đông, đồng thời bảo đảm an toàn, thích ứng trước biến đổi khí hậu.
Cùng với đó, các cực phát triển mới được định hình rõ ràng. Phía Bắc gắn với sân bay Nội Bài và đô thị thông minh Nhật Tân – Nội Bài, tạo động lực công nghệ và dịch vụ quốc tế; Phía Tây gắn với Khu công nghệ cao Hòa Lạc, trung tâm đổi mới sáng tạo và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao; 5 đô thị vệ tinh (Sóc Sơn, Sơn Tây, Xuân Mai, Hòa Lạc, Phú Xuyên) chia sẻ chức năng với đô thị trung tâm, hình thành cấu trúc đa tâm, đa tuyến, liên kết chặt chẽ.
Thay vì dồn nén dân cư và dịch vụ vào khu vực lõi, Hà Nội chủ động phân bố lại dân cư – công nghiệp – dịch vụ theo cấu trúc “đô thị đa tâm có tổ chức”. Mô hình này giúp giảm chi phí xã hội, phân tán hợp lý áp lực hạ tầng, và nâng cao tính bền vững thông qua mạng lưới hạ tầng khung đồng bộ.
Về lâu dài, cấu trúc đa cực giúp Hà Nội tăng năng lực chống chịu, củng cố tính cạnh tranh vùng và tạo không gian sống chất lượng cao, nơi cư dân tiếp cận thuận tiện các dịch vụ công, không gian xanh và việc làm giá trị gia tăng.
Chuyển đổi số, đột phá trong quản trị quy hoạch
Để mô hình đa cực đi vào đời sống, Hà Nội xác định chuyển đổi số trong quản trị quy hoạch là đột phá then chốt. Trọng tâm là xây dựng cơ sở dữ liệu số tập trung về quy hoạch kiến trúc, tích hợp bản đồ nền, dân số, hạ tầng kỹ thuật, kiến trúc, không gian ngầm… giúp nhà quản lý có “bức tranh thời gian thực” để điều hành và dự báo chính xác hơn.
Song song, Thành phố sẽ rà soát, điều chỉnh hoặc loại bỏ các đồ án quy hoạch hết hiệu lực, tránh chồng chéo, tạo điều kiện cho dự án khả thi sớm được triển khai.
Đáng chú ý, Hà Nội tiên phong ứng dụng công nghệ 3D, VR, AR để trực quan hóa kịch bản phát triển. Nhờ đó, người dân có thể “nhìn thấy” diện mạo đô thị tương lai, còn nhà quản lý mô phỏng tác động của hạ tầng, dân số, môi trường trước khi ra quyết định.
![]() |
Mục tiêu của Hà Nội là xây dựng Thủ đô văn minh - văn hiến - hiện đại. |
Không chỉ là tiến bộ công nghệ, số hóa còn là đổi mới phương thức quản trị, từ dữ liệu chuẩn đến quy trình chuẩn, trách nhiệm chuẩn. Qua đó, Hà Nội rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, nâng cao minh bạch và kỷ cương trong thực thi. Đây là bước tiến hướng tới chính quyền đô thị số, Thủ đô số, nơi mọi quyết định được dựa trên dữ liệu và phục vụ người dân, doanh nghiệp hiệu quả hơn.
Đến năm 2027, Hà Nội đặt mục tiêu hoàn thành 69 đồ án quy hoạch phân khu, 50 đồ án quy hoạch chung xã và 5 đồ án quy hoạch không gian ngầm, hạ tầng kỹ thuật. Việc lập, thẩm định và phê duyệt theo quy trình rõ ràng, phân quyền cho cơ sở nhưng vẫn kiểm soát chặt chẽ sẽ giúp Thành phố tạo “đất sạch về pháp lý” cho các dự án ưu tiên, giảm thiểu tình trạng quy hoạch treo, thúc đẩy đầu tư hạ tầng và phát triển kinh tế đô thị.
Bên cạnh đó, mô hình chính quyền đô thị hai cấp được vận hành hiệu quả hơn nhờ công cụ số và cơ sở dữ liệu dùng chung. Cấp cơ sở nắm rõ địa bàn, giải quyết nhanh việc dân; cấp Thành phố tập trung vào định hướng chiến lược và điều phối liên vùng. Cơ chế này tạo nên “lực đẩy kép”, vừa phát huy tính chủ động của địa phương, vừa bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ toàn hệ thống.
Kiến tạo Thủ đô văn hiến, văn minh, hiện đại
Ở tầm sâu hơn, quy hoạch đô thị không chỉ là sắp xếp không gian, mà là công cụ nâng cao chất lượng sống và gìn giữ bản sắc. Tham luận của Sở Quy hoạch Kiến trúc khẳng định rõ Hà Nội đặt con người vào trung tâm phát triển, hướng tới đô thị xanh, thông minh, đáng sống.
Không gian xanh, di sản, văn hóa và hạ tầng hiện đại sẽ cùng song hành, tạo nên diện mạo đô thị vừa văn minh, vừa nhân văn. Khi các giá trị văn hiến được bảo tồn trong một cấu trúc đô thị hiện đại, Thủ đô sẽ trở thành biểu tượng giao hòa giữa truyền thống và đổi mới.
Quan trọng hơn, khi dữ liệu và minh bạch trở thành nguyên tắc, quy hoạch sẽ không còn là “ngôn ngữ của chuyên gia” xa cách, mà là cam kết trách nhiệm trước nhân dân. Người dân biết rõ quy hoạch khu đất của mình, doanh nghiệp hiểu không gian đầu tư, chính quyền có công cụ điều hành chính xác. Sự đồng thuận, niềm tin, nguồn lực xã hội vì thế được củng cố, tạo nên động lực phát triển bền vững.
Tựu trung lại, phát triển không gian đô thị đa cực gắn với trục sông Hồng và chuyển đổi số trong quản trị không chỉ là định hướng quy hoạch, mà là tầm nhìn chiến lược đưa Hà Nội bước sang giai đoạn phát triển mới, văn minh hơn, hiện đại hơn.
Khi quy hoạch đi trước một bước, hạ tầng được tổ chức theo tư duy mới, và dữ liệu trở thành “ngôn ngữ chung” của quản trị, Hà Nội sẽ tiếp tục khẳng định vị thế đầu tàu của vùng Đồng bằng sông Hồng, đồng thời hội nhập sâu với các thủ đô phát triển trên thế giới, xứng đáng là Thủ đô văn hiến, văn minh, hiện đại của Việt Nam.
Đông Phong