Thế hệ trẻ 'thắp lửa' đổi mới HTX theo Nghị quyết 57

Theo thống kê đến hết tháng 5/2025, cả nước có hơn 22.000 HTX nông nghiệp, chiếm gần 67% tổng số HTX. Khu vực này đang góp phần quan trọng vào quá trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp, nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống người dân nông thôn.

Người trẻ dẫn dắt HTX thời 5.0

Điểm đáng chú ý là lực lượng lãnh đạo HTX đang có sự chuyển dịch mạnh mẽ. Nếu như trước đây vai trò quản lý chủ yếu do những nông dân có kinh nghiệm đảm nhiệm, thì hiện nay ngày càng nhiều người trẻ, đặc biệt là thế hệ 8X, 9X, chọn con đường trở về quê lập nghiệp. Họ mang theo tư duy quản trị hiện đại và tinh thần dấn thân của giới startup, tạo nên diện mạo mới cho mô hình kinh tế hợp tác.

Tại Quảng Ninh, HTX Dịch vụ Nông nghiệp Chất lượng cao Hoa Phong là một trong những ví dụ tiêu biểu. Được điều hành bởi đội ngũ trẻ, HTX đầu tư đồng bộ vào nhà màng, hệ thống tưới thông minh 4.0, máy gieo hạt tự động và xưởng sấy khép kín, những hạ tầng vốn gắn với nông nghiệp công nghệ cao.

Phó Giám đốc HTX Hoàng Đức Mạnh là gương mặt tiêu biểu của thế hệ lãnh đạo mới. Cử nhân 9x tốt nghiệp ngành môi trường tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam, anh quyết định “bỏ phố về làng” để xây dựng mô hình sản xuất nông nghiệp xanh tại quê nhà.

“Muốn người dân đổi thay thì mình phải làm trước. Khi thấy công nghệ giúp tiết kiệm chi phí, tăng năng suất, bà con sẽ tin và làm theo”, anh Mạnh chia sẻ.

Người trẻ phối hợp với KOL/KOC livestream nông sản trên chợ mạng.

Từ nghiên cứu công nghệ mới, chuyển giao kỹ thuật đến đào tạo thành viên, anh Mạnh không chỉ là “mũi tiên phong” trong đổi mới sản xuất mà còn cùng ban quản trị mở rộng hoạt động chế biến. Nhờ đầu tư dây chuyền sấy và phát triển sản phẩm sâu, HTX Hoa Phong trở thành một trong những đơn vị tiên phong của Quảng Ninh về sản xuất và thương mại các sản phẩm OCOP.

Việc ứng dụng hệ thống trồng dưa giá thể trong nhà màng, công nghệ tưới tự động điều khiển qua điện thoại hay máy gieo hạt tự động công suất 25.000 hạt/giờ đã giúp HTX nâng cao năng suất, ổn định chất lượng và tạo lợi thế cạnh tranh. Sản phẩm của HTX vì thế liên tục mở rộng thị trường trong nước và hướng tới xuất khẩu.

Câu chuyện của HTX Hoa Phong không phải là cá biệt. Trên khắp cả nước, nhiều người trẻ đang viết nên những “startup story” trong khu vực kinh tế tập thể: ứng dụng AI giám sát cây trồng, bán nông sản qua livestream kết hợp KOL/KOC, xây dựng thương hiệu OCOP, kết nối tiêu thụ trên các sàn thương mại điện tử như VCAMart (thuộc Liên minh HTX Việt Nam), Vivina hay Postmart...

Sự xuất hiện của những HTX trẻ và các thủ lĩnh thế hệ mới cho thấy tinh thần sáng tạo đang trở thành động lực quan trọng giúp kinh tế hợp tác bứt phá, phù hợp với định hướng đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số mà Nghị quyết 57-NQ/TW đang đặt ra cho ngành nông nghiệp và khu vực nông thôn.

Giải pháp thực chất cho HTX khởi nghiệp

Trong hơn 22.000 HTX nông nghiệp hiện nay, số lượng đơn vị đổi mới mạnh mẽ vẫn còn hạn chế: chỉ khoảng 2.600 HTX ứng dụng công nghệ cao và 1.500 HTX phát triển du lịch hoặc triển khai truy xuất nguồn gốc. Những con số này cho thấy khu vực kinh tế tập thể vẫn còn nhiều dư địa để bắt kịp xu hướng thị trường, nơi khách hàng không chỉ đòi hỏi sản phẩm chất lượng mà còn kỳ vọng trải nghiệm chất lượng.

Trước hết, mỗi HTX cần xác định rõ sản phẩm chủ lực và đầu tư xây dựng thương hiệu riêng. Từ bao bì, nhãn mác, minh bạch quy trình đến các chứng nhận tiêu chuẩn, truy xuất nguồn gốc… đều là yếu tố nâng cao uy tín và tạo điều kiện mở rộng xuất khẩu.

Thực tế cho thấy các HTX tham gia chương trình OCOP hoặc liên kết với doanh nghiệp chế biến, phân phối đều đạt hiệu quả rõ rệt, giá trị sản phẩm có thể tăng từ 20–50%.

Làm content đưa nông sản mở rộng thị trường số.

Bên cạnh đó, chuyển đổi số đang trở thành yếu tố sống còn. Không chỉ dừng ở việc trang bị thiết bị mới, quá trình này đòi hỏi thay đổi toàn diện phương thức quản trị: từ sổ kế toán điện tử, quản lý thành viên bằng dữ liệu, tới ký hợp đồng trực tuyến và số hóa quy trình sản xuất.

Theo Liên minh HTX Việt Nam, mới khoảng 13% HTX hoàn tất số hóa, một con số cho thấy tiềm năng phát triển còn rất lớn. Khi chuyển đổi số thành công, HTX có thể đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử, quản lý tồn kho hiệu quả và tiếp cận khách hàng trên phạm vi rộng hơn.

Cuối cùng, liên kết là con đường tất yếu giúp HTX nâng cao năng lực cạnh tranh. Một HTX đơn lẻ khó phát triển bền vững nếu không tham gia chuỗi giá trị từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ. Mô hình hợp tác giữa HTX và doanh nghiệp tư nhân đang hình thành các “chuỗi giá trị cộng đồng”, nơi các bên cùng chia sẻ lợi ích và rủi ro.

Nhiều địa phương cũng đã xây dựng mạng lưới xúc tiến thương mại, hỗ trợ HTX trẻ tham gia hội chợ, tìm kiếm đối tác, đồng thời kết nối nguồn vốn tín dụng ưu đãi và quỹ đổi mới sáng tạo.

Những giải pháp này, nếu được triển khai đồng bộ, sẽ tạo động lực mạnh mẽ để khu vực kinh tế hợp tác vươn lên, đáp ứng yêu cầu của nền nông nghiệp hiện đại.

HTX công nghệ cao dẫn nhịp tăng trưởng

Có thể nói, khởi nghiệp trong HTX không phải là khởi nghiệp đơn lẻ, mà là khởi nghiệp trên nền tảng cộng đồng. Khi mỗi thành viên cùng góp sức, cùng hưởng lợi, mô hình HTX không chỉ tạo ra sản phẩm, mà còn tạo ra giá trị xã hội: việc làm, thu nhập, và niềm tin của người nông dân vào kinh tế thị trường.

Với tiền đề tăng trưởng mạnh mẽ khi số lượng HTX ứng dụng công nghệ cao vượt gấp 10 lần chỉ trong 5 năm 2017-2022; nhiều mô hình sản xuất tuần hoàn, năng lượng tái tạo và logistics xanh đang từng bước hình thành.

Các cơ quan quản lý như Bộ KH&CN, Liên minh HTX Việt Nam cũng đang thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo cho khu vực này, từ đào tạo nhân lực, kết nối quốc tế đến hỗ trợ nền tảng số.

Trong tương lai không xa, khi khái niệm “HTX khởi nghiệp sáng tạo” trở nên phổ biến, Việt Nam có thể chứng kiến sự hình thành của một thế hệ doanh nhân nông nghiệp kiểu mới – những người vừa mang tinh thần hợp tác, vừa có tư duy thị trường toàn cầu.

HTX, nếu biết tận dụng lợi thế của công nghệ, đổi mới và kết nối, sẽ không chỉ là “bà đỡ” của nông thôn, mà còn là hạt nhân quan trọng của nền kinh tế xanh, hiện đại và bền vững. Làn sóng khởi nghiệp HTX hôm nay chính là bước đi đầu tiên trên hành trình ấy.

Vũ Hương