Việt Nam có tiềm năng giao dịch 57 triệu tín chỉ carbon rừng mỗi năm.
Thí điểm thị trường tín chỉ carbon Việt Nam
Tại Tọa đàm với chủ đề “Thị trường tín chỉ carbon Việt Nam - tiên phong tiếp cận sáng tạo và bền vững” vừa được tổ chức, nhiều chuyên gia, nhà quản lý và doanh nghiệp trong lĩnh vực biến đổi khí hậu và phát triển bền vững đã tập trung phân tích tiềm năng, cơ hội và những thách thức trong việc phát triển thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam.
Việt Nam được đánh giá là quốc gia có tiềm năng lớn trong việc tạo ra tín chỉ carbon, đặc biệt ở các lĩnh vực lâm nghiệp, nông nghiệp, năng lượng tái tạo và giao thông xanh.
Ví dụ, rừng ngập mặn Cần Giờ (TP.HCM) có thể tạo ra từ 1 đến 5 triệu tín chỉ carbon mỗi năm; 86.780 ha cao su và 105.000 ha cà phê canh tác bền vững có thể cung cấp lần lượt từ 800.000 đến 1,5 triệu và 105.000 đến 525.000 tín chỉ/năm.
Các dự án điện gió, điện mặt trời quy mô lớn cũng có tiềm năng tạo ra tới 2,7 triệu tín chỉ/năm, trong khi sáng kiến chuyển đổi 400.000 xe máy điện tại TP HCM có thể đóng góp hơn 400.000 tín chỉ.
Đáng chú ý, Dự án 16 triệu cây xanh của Hội Người cao tuổi Việt Nam có thể tạo ra 150.000 - 250.000 tín chỉ/năm và đang được xây dựng hướng tới tích hợp chuyển đổi xanh và chuyển đổi số.
Ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, Chính phủ đã phê duyệt Đề án phát triển thị trường carbon ngày 24/1/2025 và đang hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn triển khai. Theo đó, thị trường carbon Việt Nam gồm hai hợp phần, gồm thị trường bắt buộc (trao đổi hạn ngạch phát thải) và thị trường tự nguyện (trao đổi tín chỉ carbon).
Trong giai đoạn thí điểm 2025-2026, thị trường sẽ áp dụng với ba nhóm ngành phát thải lớn gồm điện, sắt thép và xi măng, chiếm khoảng 40% tổng phát thải quốc gia.
Trọng tâm hiện nay là xây dựng sàn giao dịch tín chỉ carbon quốc gia cùng hệ thống đăng ký, phân bổ và cấp tín chỉ để từ sau 2028 có thể kết nối với thị trường quốc tế.
Song song đó, doanh nghiệp, tổ chức trong nước được khuyến khích phát triển tín chỉ theo cơ chế tự nguyện, giao dịch theo Điều 6 của Thỏa thuận Paris. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang phối hợp Bộ Tài chính xây dựng nghị định riêng cho hoạt động giao dịch quốc tế.
Việt Nam cũng đẩy mạnh phát triển các sàn giao dịch tín chỉ carbon tự nguyện do khu vực tư nhân vận hành, điển hình là Sàn giao dịch tín chỉ carbon ASEAN, kết nối người mua và bán tín chỉ theo tiêu chuẩn quốc tế như Verra, Gold Standard và tiêu chuẩn trong nước.
Ông Quang nhấn mạnh, để tín chỉ được công nhận và giao dịch, các dự án phải tuân thủ nghiêm ngặt quy chuẩn kỹ thuật, pháp lý với hệ thống đo đạc, báo cáo, thẩm tra, xác minh (MRV) minh bạch. Cục Biến đổi khí hậu sẽ tiếp tục đồng hành hỗ trợ chuyên môn và pháp lý để doanh nghiệp tích cực tham gia thị trường thí điểm trong năm 2025.
Khung pháp lý cho dịch vụ hấp thụ và lưu giữ carbon rừng
Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang lấy ý kiến dự thảo Nghị định quy định dịch vụ hấp thụ và lưu giữ carbon rừng, chi tiết khoản 5 Điều 63 của Luật Lâm nghiệp 2017.
Dự thảo quy định rõ đối tượng, hình thức, mức chi trả và quản lý tiền dịch vụ hấp thụ carbon rừng. Đây là bước quan trọng nhằm tạo khung pháp lý cho hoạt động trao đổi, chuyển nhượng kết quả giảm phát thải, tín chỉ carbon rừng.
Thực tiễn gần 3 năm thí điểm chuyển nhượng kết quả giảm phát thải và quản lý tài chính từ carbon rừng cho thấy đây là nguồn thu mới giúp đầu tư bảo vệ và phát triển rừng, nhận được sự hưởng ứng tích cực từ người dân.
Tuy nhiên, vẫn còn vướng mắc về quy định sử dụng nguồn tiền và xác định đối tượng hưởng lợi, cũng như chưa có quy định cụ thể về chi phí liên quan đo đạc, báo cáo, thẩm định, giám sát và xử lý tranh chấp.
Một số địa phương như Quảng Nam, Lào Cai, Sơn La đã được Thủ tướng đồng ý thí điểm xây dựng đề án dịch vụ hấp thụ và lưu giữ carbon rừng nhưng chưa thể triển khai do thiếu khung pháp lý quốc gia.
Chính phủ mới đây đã ban hành Nghị định số 119/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều trong Nghị định 06/2022/NĐ-CP, trong đó quy định rõ trình tự, thủ tục xây dựng, thẩm định và phê duyệt dự án carbon.
Tuy nhiên, vẫn chưa xác định cụ thể cơ quan nào chịu trách nhiệm tổ chức triển khai dự án carbon rừng, trong khi rừng ở Việt Nam thuộc nhiều hình thức sở hữu khác nhau (toàn dân, tổ chức, cá nhân, cộng đồng dân cư). Vì vậy, dự thảo nghị định mới cũng bổ sung nội dung để phù hợp với thực tế này.
Dự thảo nghị định quy định bên cung ứng dịch vụ hấp thụ và lưu giữ carbon rừng phải đăng ký và triển khai dự án theo quy định, đảm bảo từ việc tạo kết quả giảm phát thải đến đo đạc, báo cáo, thẩm định và cấp tín chỉ carbon. Đồng thời, phải đóng góp vào mục tiêu giảm phát thải quốc gia (NDC) và thực hiện cung ứng dịch vụ qua hợp đồng hoặc sàn giao dịch carbon trong nước.
Bên sử dụng dịch vụ là tổ chức hoạt động hợp pháp, cam kết thực hiện nghĩa vụ tài chính và các điều khoản hợp đồng hoặc cơ chế vận hành sàn giao dịch.
Việc cung ứng và sử dụng dịch vụ phải đảm bảo công khai, có trách nhiệm, hài hòa lợi ích Nhà nước, chủ rừng và các bên liên quan, đồng thời không ảnh hưởng đến cam kết quốc tế của Việt Nam.
Tín chỉ carbon rừng khi được giao dịch hợp pháp không được chuyển nhượng lại cho bên khác. Nguồn thu từ giao dịch là của chủ rừng, được dùng để bảo vệ và phát triển rừng. Các bên được khuyến khích hợp tác triển khai dự án và chia sẻ lợi ích từ tín chỉ.