Khi bỏ giấy phép xây dựng, doanh nghiệp chịu trách nhiệm về chất lượng công trình và sẽ phải đầu tư mạnh hơn cho thiết kế, kiểm soát chất lượng
“Nút thắt” cản trở doanh nghiệp
Nhiều năm qua, thủ tục xin giấy phép xây dựng là một trong những rào cản lớn nhất khiến doanh nghiệp “chùn bước” khi triển khai dự án. Đây không chỉ là câu chuyện về thời gian kéo dài, chi phí phát sinh, mà còn là sự thiếu minh bạch và chồng chéo giữa các quy trình, cơ quan thẩm định; là điểm nghẽn khiến nhiều doanh nghiệp mất cơ hội kinh doanh, lãng phí nguồn lực và mất niềm tin vào hệ thống hành chính.
Theo ông Mai Hữu Tín, Chủ tịch Liên đoàn Doanh nghiệp tỉnh Bình Dương, việc phải xin cấp phép xây dựng cho từng công trình nhỏ là minh chứng rõ nhất cho sự tồn tại của cơ chế “xin - cho”. Nếu quy hoạch và các quy định được minh bạch, doanh nghiệp hoàn toàn có thể tự tuân thủ tiêu chuẩn, mà không cần trải qua quy trình xin phép phức tạp như hiện nay.
Ông Lê Hữu Nghĩa, Giám đốc Công ty Lê Thành (doanh nghiệp chuyên xây dựng các dự án nhà ở xã hội) chia sẻ, khi thực hiện một dự án bất động sản, doanh nghiệp phải trải qua quá nhiều vòng thẩm định về quy hoạch. Đến bước lập báo cáo nghiên cứu khả thi, cơ quan chức năng lại tiếp tục xem xét yếu tố quy hoạch. Khi xin cấp phép xây dựng, doanh nghiệp vẫn phải chứng minh tính phù hợp với quy hoạch một lần nữa.
Đó là chưa kể, trước khi thực hiện dự án, doanh nghiệp còn phải niêm yết xin ý kiến người dân về việc khu đất có phù hợp quy hoạch hay không… Các thủ tục chồng chéo, nhiều tầng nấc kiểm duyệt từ các cơ quan khác nhau khiến tiến độ thực hiện dự án bị kéo dài, gây lãng phí lớn về thời gian, nguồn lực.
Tình trạng này không chỉ xảy ra với các dự án bất động sản. Ông Trịnh Tiến Dũng, Tổng giám đốc Công ty Đại Dũng cho biết, việc xin giấy phép xây dựng nhà máy trong khu công nghiệp có thể kéo dài đến 1,5 năm, lâu hơn cả thời gian thi công thực tế. Trong thời gian chờ đợi được cấp phép, doanh nghiệp phải gánh chịu chi phí tài chính, áp lực tiến độ và rủi ro thị trường.
Ngoài vấn đề thời gian và thủ tục, nhiều doanh nghiệp còn phải đối mặt với gánh nặng chi phí không chính thức khi xin giấy phép xây dựng. Bà Trang Bùi, Tổng giám đốc Cushman & Wakefield Việt Nam chia sẻ, các tiêu chí xét duyệt không minh bạch, quy trình không thống nhất và việc áp dụng, xử lý khác nhau giữa các địa phương khiến doanh nghiệp phải nộp hồ sơ nhiều lần, liên tục phải điều chỉnh và không ít lần bị trì hoãn vô cớ.
Cú hích mạnh mẽ
Nếu bỏ giấy phép xây dựng, doanh nghiệp có thể tiết kiệm 3 - 6 tháng chuẩn bị Dự án, giảm 1 - 5% tổng chi phí đầu tư, chủ yếu nhờ cắt giảm chi phí hành chính, hồ sơ rườm rà và thời gian chờ đợi.
- Bà Nguyễn Thị Bích Ngọc, Nhà sáng lập, kiêm CEO Công ty Sen Vàng
Thực tế cho thấy, việc xin giấy phép xây dựng không đơn thuần là thủ tục kỹ thuật, mà đã trở thành “chướng ngại vật” lớn trong hành trình phát triển của doanh nghiệp, đồng thời làm chậm bước tiến cải thiện môi trường đầu tư. Nếu bỏ giấy phép xây dựng, sẽ tạo cú hích mạnh mẽ cho môi trường đầu tư, đặc biệt trong lĩnh vực bất động sản và công nghiệp.
Theo bà Trang Bùi, việc loại bỏ quy trình xin giấy phép xây dựng có thể giúp doanh nghiệp rút ngắn đáng kể thời gian triển khai dự án, giảm chi phí lãi vay, tăng khả năng xoay vòng dòng vốn và cải thiện hiệu quả kinh doanh.
Quan trọng hơn, khi không còn thủ tục “xin - cho”, doanh nghiệp có thể chủ động hơn trong việc chọn nhà thầu, lên kế hoạch xây dựng và triển khai dự án. Mọi hoạt động sẽ bám sát các quy định về quy hoạch, tiêu chuẩn kỹ thuật, thay vì phụ thuộc vào quy trình phê duyệt phức tạp như hiện nay.
Tuy nhiên, bà Trang lưu ý, quy định mới vẫn đang ở dạng dự thảo, vì vậy, chưa thể định lượng cụ thể mức tiết kiệm chi phí. Tổng giám đốc Cushman & Wakefield Việt Nam khuyến nghị, nếu bỏ giấy phép xây dựng, Chính phủ cần xây dựng cơ chế hậu kiểm minh bạch, rõ ràng và công bằng để đảm bảo hiệu quả thực thi.
Không chỉ giúp doanh nghiệp giảm chi phí, việc bỏ giấy phép xây dựng còn góp phần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật. Khi không còn “xin”, mà chỉ còn “chịu trách nhiệm”, doanh nghiệp buộc phải đầu tư mạnh hơn cho thiết kế, kiểm soát chất lượng và quản lý nội bộ; còn nếu vi phạm, sẽ bị xử lý nghiêm theo luật. Điều này sẽ thúc đẩy văn hóa kinh doanh minh bạch và bền vững hơn.
Bà Nguyễn Thị Bích Ngọc, Nhà sáng lập, kiêm CEO Công ty Sen Vàng cũng cho rằng, nếu bỏ giấy phép xây dựng, doanh nghiệp có thể tiết kiệm 3 - 6 tháng chuẩn bị dự án, giảm 1 - 5% tổng chi phí đầu tư, chủ yếu nhờ cắt giảm chi phí hành chính, hồ sơ rườm rà và thời gian chờ đợi.
Theo bà Ngọc, doanh nghiệp sẽ buộc phải nâng cao năng lực quản trị rủi ro, chủ động kiểm soát chất lượng ngay từ đầu bằng cách đầu tư vào công nghệ, các quy trình ứng dụng trong xây dựng… và hợp tác với các đơn vị tư vấn, thi công chuyên nghiệp. Nhà nước cần hỗ trợ bằng việc công khai quy hoạch, ban hành tiêu chí hậu kiểm rõ ràng, tăng cường giám sát số hóa và sửa đổi Luật Xây dựng để đồng bộ hóa khung pháp lý với cơ chế mới.
Cùng quan điểm, bà Giang Huỳnh, Giám đốc Bộ phận Nghiên cứu và S22M (Savills TP.HCM) nhận định, việc rút ngắn thủ tục sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa vận hành, đưa sản phẩm ra thị trường đúng thời điểm, sử dụng nguồn lực hiệu quả hơn. Về tổng thể, đây là một cải cách có thể góp phần cải thiện môi trường đầu tư và thúc đẩy nguồn cung hợp pháp cho thị trường.
Bên cạnh đó, bà Giang Huỳnh nhấn mạnh, chính sách này cần được triển khai đồng thời với hệ thống hậu kiểm nghiêm ngặt. Để đảm bảo hiệu quả toàn diện, cần đẩy mạnh số hóa, xây dựng hệ thống dữ liệu tập trung để theo dõi tiến độ, giám sát chất lượng thi công và công khai kết quả kiểm tra.
Đặc biệt, cải cách thủ tục xây dựng cần được thực hiện song song với việc tháo gỡ những vướng mắc về đất đai, quy hoạch và định giá tiền sử dụng đất - những điểm nghẽn cốt lõi đối với sự phát triển của các dự án bất động sản.